Kabinet maakt burgemeester tot spil van het Nederlandse alcoholbeleid

1 oktober 2009

STAP: Nieuwe Drank- en Horecawet mag geen excuus worden voor uitblijven landelijke beleidsmaatregelen

Waarschijnlijk nog dit jaar praat de Tweede Kamer over de nieuwe wijzigingsvoorstellen van de Drank- en Horecawet. Tot vandaag kunnen Kamerleden hierover schriftelijke vragen indienen. Spil in het beleid wordt de burgemeester. Deze wordt de wettelijke bewindvoeder van de Drank- en Horecawet. Met de nieuwe wet in de hand kan de burgemeester ervoor zorgen dat de supermarkt, de horeca en de sportkantine beter in de pas gaan lopen met het gemeentelijke beleid.
Wim van Dalen, directeur van STAP, het Nederlands instituut voor alcoholbeleid: 'De nieuwe wet biedt nieuwe kansen. Essentieel is dat nu ook de supermarkten als grote alcoholleverancier kunnen worden aangepakt. Het gevaar is echter dat de aanpak van het extreme alcoholgebruik van jongeren nu te zeer afhankelijk wordt van de lokale politieke wil. Zonder aanvullende landelijke maatregelen zal het alcoholgebruik onverantwoord hoog blijven'.

Takenpakket Voedsel en Waren Autoriteit uitgekleed
Sinds decennia houdt de Voedsel en Waren Autoriteit (VWA) namens de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport toezicht op de naleving van de Drank- en Horecawet. In deze wet zijn onder meer de leeftijdsgrenzen voor de verkoop van alcohol geregeld. De VWA is echter, vooral door gebrek aan menskracht, niet voldoende in staat om goed toezicht te houden op de ruim 60.000 verkooppunten van alcohol.
Uit een serie onderzoeken van STAP en de Universiteit Twente blijkt dat jongeren onder de 16 jaar erg gemakkelijk alcohol kunnen kopen in de Nederlandse supermarkt en de horeca (1,2). Het kabinet gaat daarom het toezicht naar de gemeenten decentraliseren, in de verwachting dat gemeenten dat beter en strenger gaan doen dan de VWA.
Wim van Dalen, STAP: 'Het kabinet moet er voor waken dat de jarenlange ervaring die de VWA heeft opgebouwd met toezicht, verdampt zonder dat gemeenten daarvan kunnen profiteren. Het effectief controleren van de alcoholverkoop in supermarkten, de horeca en de sportkantines is een vak apart. Gemakkelijke herkenning van lokale toezichthouders maakt hun positie bovendien erg kwetsbaar. Daarom is het noodzakelijk dat de VWA de taak behoudt om de kwaliteit van het gemeentelijke toezicht te bewaken'.

Supermarkten nerveus over nieuwe Drank- en Horecawet
In de supermarkt, het belangrijkste toevoerkanaal van alcohol voor thuisgebruik, is de controle op de leeftijd al jaren beneden de maat ondanks tal van campagnes van het Centraal Bureau Levensmiddelenhandel (CBL). Met de nieuwe wet in de hand kan de burgemeester straks de alcoholafdeling van de supermarkt maximaal 12 weken sluiten als ze binnen één jaar drie keer in strijd met de regels alcohol aan jongeren hebben gekocht zonder de leeftijd te controlen ('three strikes out' maatregel). Van Dalen: 'Supermarken zijn flink nerveus over de nieuwe rol van de burgemeester. Toch hebben ze niets te vrezen als ze zich aan de regels houden. De regel 'three strikes out' fungeert als een prima stok achter de deur en verdient zelfs aanscherping tot 'two strikes out''.

Ter informatie: De verkoop van bier, wijn en zoete mixdranken verloopt grotendeels via de plaatselijke supermarkt. Uit cijfers van Nielsen Media Research is gebleken dat consumenten ongeveer 92% van hun dranken uit de supermarkt halen (inclusief frisdranken)(3). De omzet van bier en wijn overstijgt met ruim 1500 miljoen euro ruim de omzet aan fris en sappen (ruim 1000 miljoen euro). Bier geldt in de supermarkt als een goede klantenlokker omdat het op structurele basis tegen zeer lage prijzen wordt aangeboden (4). Zoete mixdranken met een (in de supermarkt maximaal toelaatbaar) alcoholpercentage tot 15 % vormen een aantrekkingskracht voor jonge consumenten.

Nieuwe wet: jongeren moeten vroeger uitgaan en alcohol op straat is taboe
De nieuwe Drank- en Horecawet geeft de gemeente de mogelijkheid om de sluitingstijden van de horeca te koppelen aan de leeftijd van de bezoekers. Zo kan een gemeente in een verordening vastleggen dat jongeren onder de 18 jaar niet na middernacht nog een horecagelegenheid mogen betreden. Deze maatregel is bedoeld om jongeren te stimuleren vroeger op de avond te gaan stappen. Hiermee wordt indrinken vantevoren teruggedrongen. Van Dalen: 'Of deze maatregel wordt ingevoerd hangt geheel af van de lokale besluitvorming. Het zal een interessante lappendeken aan ervaringen opleveren'.

Jongeren onder de 16 jaar zijn bovendien onder de nieuwe wet strafbaar als zij alcohol bij zich hebben op straat. Ook mogen zij alcohol niet meer van thuis meenemen naar feestjes of naar hokken of keten. Als jongeren deze regels aan hun laars lappen kan de politie hen een boete opleggen. Het effect van deze maatregel zal sterk afhangen van de lokale handhavingscapaciteit.

Kabinet houdt landelijke beleidsmaatregelen nog op afstand
Van Dalen: 'De nieuwe rol van gemeenten betekent een krachtige impuls voor het lokale alcoholbeleid, vooral als gemeenten er in slagen de nieuwe regelgeving goed te kunnen handhaven. Toch is lokaal beleid niet voldoende. Gemeenten zullen ervaren dat aanvullend landelijk beleid noodzakelijk is om het alcoholgebruik onder jongeren stevig terug te dringen omdat sommige maatregelen niet op lokaal niveau kunnen worden doorgevoerd. Uit tal van wetenschappelijke studies is gebleken welke landelijke beleidsmaatregelen het meest effectief zijn. De belangrijkste zijn: een forse accijnsdrempel, een landelijke leeftijdsgrens van 18 jaar en een alcoholreclame verbod (5,6,7). Ik hoop dat de Tweede Kamer met het kabinet in debat gaat over noodzakelijke landelijke maatregelen'.

Voor een uitleg van de belangrijkste elementen van de wijzigingsvoorstellen van de DHW en het volledige commentaar van STAP hierop kunt u de bijlage onderaan deze pagina downloaden.

Bronnen:
1. Gosselt, J.F., van Hoof, J.J, de Jong, M.D.T., & Prinsen, S. (2007). Mystery shopping and alcohol sales: do supermarkets and liquor stores sell alcohol to underage customers? Journal of Adolescent Health, 41, 302-308.
2. Goverde, M.M. (2008). Serving alcohol to pseudo-intoxicated guests in bars: designing the most reliable protocol for utilization in The Netherlands. Universiteit Twente.
3. Nielsen Media Research (2007).
4. STAP (2008). Lage prijzen voor bier en zoete dranken in supermarkt en slijterij in 2007.
5. Babor, T. Caetano, R., Casswel, S., Edwars, G., Giesbrecht, N., Graham, K. et. al. (2003). Alcohol: no ordinary commodity. Research and public policy. Oxford: University Press.
6. World Health Organization (WHO). (2009). Handbook for action to reduce alcohol-related harm.
7. Anderson, P, Chisholm, D., & Fuhr, D. C. (2009). Effectiveness and cost-effectiveness of policies and programmes to reduce the harm caused by alcohol. The Lancet, 373, 2234-2246.

commentaar-stap-op-nieuwe-dhw.pdf (164 kB)

Persberichten

• Jongeren zien veel alcoholreclame op straat (10 apr 2024)
• Nog meer verkooppunten voor alcohol? (11 dec 2023)
• Doorbraak in Europese alcoholwetgeving (22 mei 2023)
• VVD probeert wetsvoorstel over verruiming alcoholverkoop (blurring) er snel door te drukken (18 apr 2023)
• Bezoek aan de supermarkt en alcoholreclame in de media: bron van stress voor veel (ex-)alcoholverslaafden (27 mrt 2023)
• De naam ‘Scotch Investments’ op shirt van spelers hockeyclub Den Bosch is geen alcoholreclame, maar 'Scotch Whisky International' wel? (19 dec 2022)
• NVDI en STAP: huidige samenstelling Alcoholtafel van het Nationaal Preventieakkoord leidt niet tot gewenste resultaat (5 okt 2022)
• Nieuwe publicatie over de lobby-strategieën van de alcoholindustrie (26 sep 2022)
• Reclame Code Commissie: Heineken promoot overmatig alcoholgebruik (12 jul 2022)
• Toename binge drinken onder minderjarige jongeren (15 mrt 2022)
• STAP verbijsterd over regeringsplannen blurring (15 dec 2021)
• Accijns op alcohol al 6 jaar niet aangepast aan inflatie (15 sep 2021)
• WHO: burgers hebben recht op eerlijke informatie over alcohol en kanker (27 mei 2021)
• Alcoholgebruik belangrijke risicofactor voor sterfte (10 nov 2020)
• Reclame voor goedkope alcohol vanwege corona onverantwoord (23 apr 2020)
• Veel media-aandacht voor de gezondheidsrisico’s van alcohol in Nederland; alcoholproducenten lijken nerveus te worden (23 jan 2020)
• Alcoholgebruik in Nederland de afgelopen 5 jaar stabiel (19 nov 2019)
• Oproep aan onze Olympische sporters: ga niet akkoord met nieuwe deal van NOC*NSF met Heineken (14 okt 2019)
• Oproep aan gemeenten om jongeren in te zetten bij toezicht op alcoholleeftijdsgrens (16 sep 2019)
• WHO-Europa: veel sterfgevallen door alcohol, vooral onder jongeren en jongvolwassenen (4 sep 2019)
• Lidstaten WHO weinig succesvol in beperken alcoholproblematiek (1 jul 2019)
• Stuntprijzen voor alcohol vragen om ingrijpen overheid; zelfregulering faalt (18 apr 2019)
• De WHO rapporteert over het alcoholgebruik in Nederland: groeiende kloof tussen drinkers en niet-drinkers (24 sep 2018)
• Kinderprogramma Het Klokhuis haalt programma over alcohol van internet na klacht STAP (18 sep 2018)
• Alcohol nog steeds gemakkelijk verkrijgbaar voor jongeren onder de 18 jaar (23 jul 2018)
• Kunnen kinderen en jongeren de verleiding van een alcoholijsje weerstaan? (16 mei 2018)
• Daling alcoholconsumptie in Nederland gestopt (14 mei 2018)
• Heineken maakt slim gebruik van zwakte van reclamecode (1 mei 2018)
• KNVB gaat verbod op bier drinken op tribunes betaald voetbal schrappen (9 apr 2018)
• Ook licht alcoholgebruik verhoogt het risico op borstkanker (31 jan 2018)
• Reclame Code Commissie: Wijnvoordeel.nl op sportshirt mag niet (30 jan 2018)
• Gezondheidsorganisaties bezorgd over mogelijke verruiming Drank- en Horecawet (18 sep 2017)
• Nederlandse gezondheidsorganisaties willen effectiever alcoholbeleid (29 aug 2017)
• Rotterdam negeert standpunt Tweede Kamer inzake blurring (11 apr 2017)
• VVD wil alle remmen losgooien bij alcoholverkoop (10 mrt 2017)
• Nederlandse gemeenten krijgen brief van staatssecretaris Van Rijn over blurring (27 feb 2017)
• Reclame-actie Albert Heijn voor bier aangeklaagd (30 jan 2017)
• Wetenschappers luiden noodklok over de invloed van alcoholreclame op jongeren (10 jan 2017)
• Nederland moet kans grijpen om Europese wetgeving over alcoholreclame aan te scherpen (2 dec 2016)
• Gezondheidsorganisaties lanceren Alcoholmanifest (1 nov 2016)
• Duurdere drank spaart levens (21 okt 2016)
• Biertje bij kapper is en blijft strafbaar (14 jul 2016)
• Gemeente Hengelo te scheutig met ontheffing voor wijnproeverijen (20 apr 2016)
• Alcoholbranche zaait twijfel over alcoholrichtlijn Gezondheidsraad (21 mrt 2016)
• Aantal ziekenhuisopnames van jongeren vanwege alcoholgebruik in 2015 opnieuw toegenomen (8 mrt 2016)
• Anoniem onlineprogramma voor stoppen alcoholgebruik tijdens zwangerschap blijkt effectief (29 feb 2016)
• Inzet mystery-shoppers bij gemeentelijk handhaving alcoholleeftijd: ei van Columbus? (1 feb 2016)
• Van Rijn (VWS) geeft VNG flinke tik op de vingers (19 jan 2016)
• De slappe knieën van alcoholverkopers (15 dec 2015)
• Horeca in Nederland: open tot in de kleine uurtjes (10 sep 2015)
• Bier promoten als ‘kraanwater’ mag van Reclame Code Commissie (31 aug 2015)
• Ook ‘verantwoord’ alcoholgebruik vergroot risico op kanker (4 jun 2015)
• Meer jongeren in ziekenhuis na te veel drank (16 feb 2015)
• Nuchter door de feestdagen met ‘Negen Maanden Niet’ (23 dec 2014)
• Meeste gemeenten houden toezicht op alcoholverstrekking, maar beboeten nauwelijks (26 sep 2014)
• Kennis over relatie alcohol en kanker bereikt burger onvoldoende (26 aug 2014)
• Daling aantal alcoholvergiftigingen bij jongeren stagneert (27 mei 2014)
• Binge drinken verstoort vermogen tot concentreren en geheugen (18 mrt 2014)
• Alcohol verdwijnt op schoolfeesten (10 feb 2014)
• CBL interpreteert Drank- en Horecawet onjuist (9 jan 2014)
• Nederland scoort in Europa slecht met naleving van alcoholleeftijd (18 okt 2013)
• Gemeenten hebben zware dobber aan nieuwe toezichtrol Drank- en Horecawet (11 jul 2013)
• Aantal kinderen met alcoholvergiftiging licht gedaald (21 jun 2013)
• Alcoholindustrie onderschat het bereik van alcoholreclame onder jongeren (22 apr 2013)
• Hartstichting en STAP willen strengere controles aan de grens (12 apr 2013)
• Wettelijke leeftijdsgrens alcoholverkoop definitief naar 18 jaar (1 mrt 2013)
• Vooral in Nederland ruime keus in sterke bieren (21 dec 2012)
• Alcoholadvies voor zwangere vrouwen in Nederland niet eenduidig; zorgverleners in gesprek over nulnorm (5 dec 2012)
• Grote belangstelling gemeenten voor nieuwe mogelijkheden alcoholbeleid (29 okt 2012)
• Gemiddelde alcoholconsumptie Europeaan kan kanker veroorzaken (19 okt 2012)
• Koninklijke Horeca Nederland (KHN) vreest invoering leeftijdsgrens van 18 jaar bij alcoholverstrekking (15 okt 2012)
• Optimale naleving leeftijdsgrenzen alcoholverkoop in de supermarkt en slijterij haalbaar (19 sep 2012)
• Nieuwe Drank- en Horecawet wekt veel interesse bij gemeenten (14 sep 2012)
• Nederlanders weten te weinig van schadelijke effecten van alcohol (30 mei 2012)
• Europees onderzoek: jongeren vaak blootgesteld aan alcoholreclame (27 apr 2012)
• Aantal kinderen met alcoholvergiftiging in 2011 opnieuw gestegen (25 apr 2012)
• Kinderen onder de 16 vaak betrokken bij alcoholdelicten (19 mrt 2012)
• Accijnsverhoging op alcohol: mes snijdt aan twee kanten (15 mrt 2012)
• Aantal alcoholreclamespotjes na 9 uur ’s avonds verdrievoudigd (27 dec 2011)
• Kinderen komen moeiteloos aan alcohol tijdens evenementen (12 nov 2011)
• Voortgezet onderwijs kiest vaker voor alcoholvrij schoolfeest (27 sep 2011)
• STAP vraagt Eerste Kamer om snelle behandeling drankwet (12 sep 2011)
• Alcohol op gezinscampings verkrijgbaar voor 15 jarigen (8 jul 2011)
• Nederland krijgt nieuwe Drank- en Horecawet (30 jun 2011)
• Prijsacties voor bier in supermarkt schadelijk voor volksgezondheid (7 jun 2011)
• Nog geen eind aan toename aantal jongeren met alcoholvergiftiging (31 mei 2011)
• STAP: Oplossing voor zogenaamde agressie bij de kassa's van Albert Heijn ligt voor het grijpen (20 apr 2011)
• Aantal alcoholintoxicaties bij jongeren in Nederland blijft stijgen (10 nov 2010)
• Alcoholreclame in de bioscoop bereikt veel kinderen (19 jul 2010)
• Nieuwe Kamer kan nieuw alcoholbeleid op gang helpen (18 jun 2010)
• Persbericht: WHO kiest voor wereldwijde aanpak alcoholproblematiek (21 mei 2010)
• Persbericht: Aantal jongeren met alcoholvergiftiging opnieuw gestegen (21 apr 2010)
• Nieuwe Drank- en Horecawet beloont actieve gemeenten (6 apr 2010)
• Persbericht STAP: Nieuwe Drank- en Horecawet moet er snel komen (4 mrt 2010)
• Kwart van de cafés lokt klanten met prijsacties voor alcohol (28 okt 2009)
• Uiterste toegang tot 24 uur: vermindering alcoholgebruik en uitgaansgeweld (15 okt 2009)
• Drankwebsites gemakkelijk toegankelijk voor kinderen (6 okt 2009)
• Kabinet maakt burgemeester tot spil van het Nederlandse alcoholbeleid (1 okt 2009)
• Bierbrouwers bereiken ruim één miljoen jongeren via sportsponsoring (26 sep 2009)
• Steeds meer schoolfeesten alcoholvrij (14 mei 2009)
• Aantal alcoholcoma’s bij kinderen toegenomen (16 apr 2009)
• Bert Middel nieuwe voorzitter van STAP (12 feb 2009)
• Bierpromotie tijdens EK voetbal slaat aan bij jongeren onder de 16 (4 feb 2009)
• Doorschenken aan dronken klanten in de horeca komt veelvuldig voor (22 dec 2008)
• Alcoholmerken stevig ingeprent bij jongeren onder de 16 (23 okt 2008)
• Alcohol en energiedrank: een riskante mix (31 jul 2008)
• Meer klachten over alcoholreclame in 2007 (27 jun 2008)
• Minder drinkers onder 12-14 jarigen (12 jun 2008)
• Alcoholreclame op tv bereikt veel minderjarigen (20 mei 2008)
• Aanbod supermarkt stimuleert alcoholmisbruik (9 mei 2008)
• Europese gezondheidsorganisaties bundelen kennis alcoholreclame (15 apr 2008)
• 18 jaar grens voor alcohol komt dichterbij (11 apr 2008)
• Alcohol boosdoener bij vernielingen (27 mrt 2008)
• Alcoholproducenten kiezen voor mond-tot-mond reclame (20 feb 2008)
• Vroeg stappen wapen tegen indrinken (15 jan 2008)
• Aanpak alcoholproblematiek opnieuw op de lange baan (19 dec 2007)
• Groeiend draagvlak voor landelijke grens van 18 jaar bij verkoop van alcohol (7 dec 2007)
• Alcoholintoxicatie bij kinderen onderzocht (26 nov 2007)
• Kabinet schuift verantwoordelijkheid alcoholbeleid naar gemeenten (21 nov 2007)
• Alcoholreclame op tv leidt direct tot meer alcoholgebruik (13 nov 2007)
• Verkopers van alcohol houden zich nog steeds niet aan de wet (7 nov 2007)
• Reclame Code Commissie vaak machteloos bij oordeel over alcoholreclame (31 okt 2007)
• Alcoholvrije scholen in opkomst (4 okt 2007)
• Regulering alcoholreclame in Europa niet beschermend voor jongeren (26 sep 2007)
• Accijnsverhoging alcohol gemiste kans (18 sep 2007)
• Groot aantal jonge alcoholslachtoffers in Zuidoost-Brabant (30 aug 2007)
• Alcohol nauwelijks besproken tijdens zwangerschap (23 aug 2007)
• STAP vraagt Bavaria te stoppen met ‘angst-commercial’ (27 jun 2007)
• TNO-Advies ‘Glaasje meer per dag’ onverantwoord (19 jun 2007)
• Nieuwe alcohol shots aantrekkelijk voor jongeren (6 jun 2007)
• Brede aanpak alcohol werkt voor veiligheid en gezondheid (8 mei 2007)
• Jongeren vinden alcoholincidenten `cool` (2 apr 2007)
• Happy hours en andere prijsacties in 1 op de 3 cafés (22 mrt 2007)
• Europeanen vóór waarschuwingslabels op drank (15 mrt 2007)
• Lagere accijns op alcohol leidt tot meer doden (20 feb 2007)
• Voorstel beperking alcoholreclame effectief (6 feb 2007)
• Jongeren gevoelig voor alcoholreclame (16 jan 2007)
• Alcoholvergunning noodzakelijk voor supermarkten (12 dec 2006)
• Bavaria mag niet meer op raceauto adverteren (6 dec 2006)
• Bacardi en STAP zien af van kort geding (20 nov 2006)
• Nieuwe visie op gemeentelijke aanpak drankketen (2 nov 2006)
• Nieuw boek alcoholbeleid moet overheden op weg helpen (9 okt 2006)
• Partijprogramma’s getoetst op beste aanpak alcoholproblematiek (21 sep 2006)
• Vooral meisjes gevoelig voor alcoholgebruik in soaps (6 sep 2006)
• Legitimatie tot je 25e bij alcoholaankoop (26 jul 2006)
• Hogere drempel voor alcoholgebruik noodzakelijk (28 jun 2006)
• Nederlands alcoholbeleid ter discussie (29 mei 2006)
• Meer nadruk op handhaving alcoholwetgeving (18 mei 2006)
• Alcoholindustrie lanceert dubieuze slogan (29 mrt 2006)
• 8200 handtekeningen voor Hoogervorst tegen verkoop mixdranken (8 mrt 2006)
• Leeftijdsgrenzen bij alcoholverkoop massaal genegeerd (3 mrt 2006)
• Meerderheid Nederlanders wil breezers uit de supermarkt (10 feb 2006)
• Gemeenten onvoldoende gevoelig voor drinkgedrag stappers (20 jan 2006)
• STAP blij met voorstel verhoging leeftijdsgrens alcoholverkoop (19 jan 2006)
• WHO: verminder verkooppunten voor alcohol en verhoog accijns (27 sep 2005)
• Nieuwe code alcoholreclame voegt weinig toe (17 mei 2005)
• STAP teleurgesteld over afspraken minister en alcoholbranche (12 apr 2005)
• STAP vraagt supermarkten te stoppen met prijsacties voor bier (29 mrt 2005)
• Tv-reclame zet jongeren aan tot alcoholgebruik (22 dec 2004)
• Kennis over alcohol en kanker beïnvloedt drinkgedrag (11 apr 2004)