NL EN
DONEER NU!

Nog meer verkooppunten voor alcohol?

11 december 2023

Ondernemers: natuurlijk! Hoogleraar gezondheidswetenschappen: natuurlijk niet!

Voor de eerste keer in Nederland is een wetenschappelijke analyse uitgevoerd naar de wijze waarop het belanghebbend bedrijfsleven invloed uitoefent op het alcoholbeleid (1). Concreet onderzocht het Onderzoeksinstituut IVO in opdracht van het Nederlands Instituut voor Alcoholbeleid STAP de argumenten van het bedrijfsleven om de beschikbaarheid van alcohol te vergroten. Gekeken is naar het debat over het wetsvoorstel dat mogelijk maakt dat alcohol ook kan worden verkocht en geschonken in o.a. boekhandels, kledingwinkels, doe-het-zelf zaken, kappers etc. (ook wel blurring genoemd).

Ook de argumenten van gezondheidspartijen en andere betrokkenen zijn geanalyseerd. De onderzoekers gebruikten voor hun analyse het begrip framing. Framing is de manier waarop informatie wordt gepresenteerd om aandacht te vestigen op bepaalde aspecten in een beleidsdiscussie en andere aspecten minder belangrijk te maken. Het kan gebruikt worden door partijen om het beleidsproces te sturen in een richting die voor hen gunstig is. Er werden 6 verschillende frames bij de discussies over blurring geanalyseerd.

Alcoholschade in Nederland
Er zijn in Nederland 1,9 miljoen volwassenen met alcoholproblemen, ruim 20.000 behandelingen op de spoedeisende hulp per jaar, ruim 8.000 alcoholdoden en ruim 4.000 nieuwe gevallen van kanker (mede) als gevolg van alcoholgebruik. De jaarlijkse kosten van alcoholgebruik bedragen 5,8 tot 7,4 miljard volgens het RIVM (2).

Beschikbaarheid van alcohol in Nederland
Wat de huidige beschikbaarheid van alcohol betreft: er zijn in Nederland volgens het Nederlands Instituut voor Alcoholbeleid STAP naar schatting zo’n 70.000 plaatsen waar alcohol legaal wordt verkocht of geschonken, inclusief 6.000 online verkooppunten. Onderzoek wijst uit dat het beperken van de beschikbaarheid van alcohol leidt tot een afname in alcoholgebruik en sterfterisico (3). De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) pleit eveneens voor beperking van de beschikbaarheid (4).

Prof. G. Nagelhout, IVO en Universiteit Maastricht: "Moet het toegestaan worden om op steeds meer plekken alcohol te verkopen en te schenken? Vanuit gezondheidsbevordering gedacht is dit een vreemde vraag; natuurlijk niet! Maar toch wordt deze vraag in de politiek wel gesteld, bij het voorstel om blurring met alcohol toe te staan."

Drie voorbeelden van de 6 onderscheiden frames:
1. Blurring biedt ruimte voor ondernemers en voor “beleving” van consumenten
Het belanghebbend bedrijfsleven, de detailhandel en ook de VVD benadrukken dat blurring noodzakelijk is omdat de consument meer beleving wil tijdens het winkelen en omdat meer ondernemers de ruimte willen hebben om alcohol te schenken of verkopen. Sommige lokale politici en de gezondheidspartijen geven aan dat uit onderzoek blijkt dat er onder consumenten geen draagvlak is voor blurring en dat veel burgers juist vóór maatregelen zijn die de beschikbaarheid van alcohol beperken (5).
2.Promoten van blurring met alcohol leidt tot betere bescherming van de volksgezondheid
De voorstanders van blurring wijzen erop dat door het toestaan van extra locaties waar alcohol verkocht en geschonken kan worden er meer nadruk komt te liggen op de naleving en effectieve handhaving van de landelijke en lokale alcoholwetgeving. En dat zou in het belang zijn van onder meer de volksgezondheid. De gezondheidspartijen benadrukken dat er nu reeds sprake is van onvoldoende naleving en handhaving van de alcoholregels. Toename van de beschikbaarheid van alcohol betekent ook toename van de zichtbaarheid en de marketing van alcohol, met als gevolg een toename van alcoholgebruik.
3. Alcohol moet kunnen
Degenen die pleiten voor toestaan van blurring vinden alcohol een normaal product dat net als koffie in een winkel of kapperszaak geschonken moet kunnen worden en in de supermarkt geproefd moet kunnen worden. Ze achten de angst voor negatieve effecten overdreven. Er wordt door de voorstanders van blurring weinig gesproken over de schadelijkheid van alcoholgebruik. Tegenstanders noemen alcohol een risicoproduct dat schadelijk is voor de gezondheid. Dit perspectief wordt gedeeld door burgers, overheid en gezondheidspartijen.

Advies: maak de invloed van het bedrijfsleven zichtbaar
De onderzoekers geven als advies aan beleidsmakers om de invloed van het belanghebbend bedrijfsleven op het alcoholbeleid duidelijk zichtbaar te maken. Uit dit onderzoek en uit diverse vergelijkbare studies in het buitenland blijkt dat er in veel landen een hechte, vaak moeilijk zichtbare, band is tussen sommige politici en het bedrijfsleven. Eén van de belangrijkste doelen van deze samenwerking is om te voorkomen dat er te veel beperkingen aan ondernemers worden opgelegd bij de verkoop en het schenken van alcohol. Het frame van het belanghebbend bedrijfsleven is dat alcohol moet worden gezien als een volkomen normaal consumptieartikel. Dit om te voorkomen dat alcohol net zo beperkt gaat worden als tabak.

Contact
Nederlands Instituut voor Alcoholbeleid STAP
Ir. Wim van Dalen, directeur
06 53295544; www.stap.nl; E-mail: info@stap.nl

Literatuur
1. Lodenstein, E. Poole, N., & Nagelhout, G. (2023). Argumenten en framing in alcoholbeleid: een analyse van het recente debat rondom blurring. Den Haag: Onderzoeksinstituut IVO. https://ivo.nl/publicaties/argumenten-en-framing-in-alcoholbeleid-een-analyse-van-het-recente-debat-rondom-blurring/
2. Feiten-en-cijfers-over-alcohol---uitgave-juli-2023_1.pdf (4,30 MB); www.stap.nl
3. Berdzuli et al., 2020; Sanchez-Ramirez & Voaklander, 2018
4. World Health Organization. (2023). Alcohol availability. Geraadpleegd van: https://www.who.int/initiatives/SAFER/alcohol-availability.
5. Voogt, C., Tuithof, M. Rombouts, M. (2022). Draagvlak voor beleidsmaatregelen om schade door alcoholgebruik te verminderen. Geraadpleegd van: https://www.trimbos.nl/aanbod/webwinkel/inf134-draagvlak-voor-beleidsmaatregelen-om-schadedoor-alcoholgebruik-te-verminderen/.

lodenstein---argumenten-en-framing-in-alcoholbeleid.pdflodenstein---argumenten-en-framing-in-alcoholbeleid.pdf (612 kB)

Persberichten

Nederlands Instituut voor Alcoholbeleid STAP
Postbus 9769
3506 GT Utrecht
T: +31 (0)30-6565041
F: +31 (0)30-6565043
E: info@stap.nl