NL EN
DONEER NU!

Alcoholadvies voor zwangere vrouwen in Nederland niet eenduidig; zorgverleners in gesprek over nulnorm

5 december 2012

Alcoholadvies voor zwangere vrouwen in Nederland niet eenduidig; zorgverleners in gesprek over nulnorm Zorgprofessionals staan niet geheel op één lijn over het drinkadvies aan zwangere vrouwen.
Uit nieuw onderzoek van het Nederlands Instituut voor Alcoholbeleid STAP en de Universiteit van Maastricht blijkt dat 95% van de verloskundigen aan de zwangere vrouw het advies geeft om geen alcohol te drinken (1). Gynaecologen en huisartsen geven aanzienlijk minder vaak het ondubbelzinnige advies aan zwangere vrouwen om alcohol helemaal te laten staan: 64% van de huisartsen en 61% van de gynaecologen geeft zwangere vrouwen dit zogenaamde nuladvies. STAP organiseert morgen naar aanleiding van dit onderzoek een bijeenkomst waaraan alle betrokken zorgverleners deelnemen.

Advies van Gezondheidsraad en beroepsverenigingen
Reeds in 2005 heeft de Gezondheidsraad het advies uitgebracht dat het beter is om helemaal geen alcohol te drinken tijdens de zwangerschap (2). Het argument was dat het nooit met zekerheid is te zeggen dat alcohol géén schade toebrengt aan het ongeboren kind. Veel schrijnende verhalen zijn bekend over hoe het mis kan gaan als een vrouw toch alcohol drinkt tijdens de zwangerschap, met het Foetaal Alcohol Syndroom als ultiem gevolg. De beroepsvereniging van verloskundigen (KNOV) onderschrijft letterlijk deze nulnorm. Sinds maart 2012 onderschrijft ook het Nederlandse huisartsengenootschap die, hoewel de formulering minder strak is: “vermijd alcohol en drugs” (3). In 2003 ging de NHG er nog vanuit dat af en toe een glaasje geen kwaad kon (1). Wat opvalt is dat de beroepsvereniging van gynaecologen (NVOG) geen richtlijn heeft over alcoholgebruik tijdens de zwangerschap.

Het toepassen van de nulnorm in de praktijk blijkt niet vanzelfsprekend
Uit diepte-interviews met verloskundigen blijkt dat, ondanks de goede intenties, lang niet alle zwangere vrouwen daadwerkelijk het nuladvies krijgen4. Verloskundigen geven dit advies namelijk alleen als de zwangere vrouw haar vertelt dat ze alcohol gebruikt. En dat gebeurtniet vaak. In interviews of op anoniem gestelde vragen geven zwangere vrouwen hun alcoholgebruik wel toe, maar aan de verloskundige vertellen ze het liever niet. Uit het onderzoek blijkt dat verloskundigen ook zelf van mening zijn dat ze onvoldoende in staat zijn hun cliënten te screenen op alcoholgebruik. De verwachting is dat hetzelfde geldt voor huisartsen en gynaecologen.

Kennis over gevolgen van alcoholgebruik bij zwangerschap onvoldoende bij zorgverleners
In vergelijking tot gynaecologen en huisartsen, doen verloskundigen het goed wat hun kennis betreft over de gevolgen van alcoholgebruik bij zwangerschap (1). Uit het onderzoek blijkt dat verloskundigen gemiddeld 4,78 van de 6 kennisvragen goed beantwoorden; huisartsen hadden 4,60 antwoorden goed en gynaecologen 4,12 vragen. Uit de interviews met verloskundigen blijkt dat sommigen hun cliënten vertellen dat alcohol niet schadelijk is in de eerste zes weken van de zwangerschap. Heel geruststellend voor de zwangere vrouw die in deze periode alcohol heeft gedronken. Echter, het klopt niet. Door alcoholgebruik in deze voor de foetus zeer kwetsbare periode kan er wel degelijk schade optreden met mogelijk een miskraam of een chronische handicap tot gevolg.

Gezondheidsraad: 35 tot 50% van de zwangere vrouwen gebruikt alcohol
Er is geen recent onderzoek waaruit blijkt hoeveel vrouwen tijdens hun zwangerschap alcohol gebruiken. Vooralsnog wordt daarom uitgegaan van de schatting die de Gezondheidsraad in 2005 formuleerde: 35 tot 50% van de zwangere vrouwen drinkt af en toe of regelmatig alcohol. Het meest ernstige gevolg van drinken tijdens de zwangerschap is het Foetale Alcohol Syndroom (FAS). Kinderen met FAS zijn kleiner dan gemiddeld en hebben opmerkelijke gezichtskenmerken en neurologische beschadigingen. In West-Europa wordt geschat dat ongeveer 0,5% van alle kinderen FAS heeft (5). Tijdens de bijeenkomst van STAP zal Rudi Kohl, kinderarts van de FASD-polikliniek in Winschoten meer vertellen over FAS.

Eenduidige richtlijn is noodzakelijk
Op 6 december a.s. komen de beroepsgroepen en andere professionals op het gebied van alcohol en zwangerschap bijeen om de onderzoeksresultaten van STAP en de Universiteit Maastricht te bespreken. Hierbij komt onder meer aan de orde dat een eenduidige richtlijn voor alle zorgprofessionals cruciaal is om alcoholgebruik tijdens de zwangerschap terug te dringen. Ook de noodzaak voor een effectieve screeningsmethode zal besproken worden. Verder wordt uiteengezet hoe zwangere vrouwen via internet betere voorlichting kunnen krijgen, zodat zij er ook zelf alles aan kunnen doen, om hun baby een zo gezond mogelijke start te geven.

Contact
Nederlands Instituut voor Alcoholbeleid STAP
Dhr. ir. W.E. van Dalen, directeur
Mw. Ir. N.van der Wulp, onderzoeker
T 030-6565041 / 06-53295544
E info@stap.nl
I www.stap.nl

Voor meer informatie over de expertmeeting en het downloaden van het onderzoek van STAP kunt u terecht op www.alcoholenzwangerschap.nl, www.stap.nl en www.fasstichting.nl.

Referenties
1 STAP (2012). Alcohol en zwangerschap: De nulnorm in Theorie en Praktijk: Alcoholadvies door professionals aan zwangere vrouwen, vrouwen met een kinderwens en vrouwen die borstvoeding geven. Utrecht: STAP.
2 Gezondheidsraad (2005). Risico's van alcoholgebruik bij conceptie, zwangerschap en borstvoeding(Vol. 2004/22). Den Haag: Gezondheidsraad.
3 NHG. (2012). NHG-Standaard Zwangerschap en Kraamzorg M32.
Zie http://nhg.artsennet.nl/kenniscentrum/k_richtlijnen/k_nhgstandaarden/Samenvattingskaartje-NHGStandaard/M32_svk.htm
4 Van der Wulp, N.Y., Hoving, C., & De Vries, H. (In press). A qualitative investigation of alcohol use advice during pregnancy: Experiences of Dutch midwives, pregnant women and their partners.
Midwifery.
5 May, P. A., Gossage, J. P., Kalberg, W. O., Robinson, L. K., Buckley, D., Manning, M., et al.(2009). Prevalence and epidemiologic characteristics of FASD from various research methods with an
emphasis on recent in-school studies. Developmental Disabilities Research Reviews, 15(3), 176-192.

Persberichten

Nederlands Instituut voor Alcoholbeleid STAP
Postbus 9769
3506 GT Utrecht
T: +31 (0)30-6565041
F: +31 (0)30-6565043
E: info@stap.nl