Accijnsverhoging op alcohol: mes snijdt aan twee kanten

15 maart 2012

Bij verhoging accijns op alcohol: minder bezuiniging als gevolg van hogere accijnsopbrengst en lagere gezondheidskosten.

Momenteel zoeken de coalitiepartijen vele miljarden. Het Nederlands Instituut voor Alcoholbeleid STAP, GGZ Nederland, Jellinek en het Trimbos-instituut stellen het kabinet daarom voor om de accijnzen op bier en wijn in 2013 met 50% te verhogen. Bij gelijkblijvende consumptie zal dat vanaf 2013 jaarlijks in totaal 350 miljoen euro aan extra inkomsten opleveren voor de schatkist. Als gevolg van de accijnsverhoging wordt er naar schatting zo’n 5% minder alcohol gedronken wat leidt tot lagere gezondheidskosten. De extra accijnsopbrengst is dan nog steeds aanzienlijk.
Daarnaast stellen de genoemde instellingen voor om vanaf 2014 de accijns op alle alcoholhoudende dranken te indexeren, met andere woorden jaarlijks automatisch aan te passen aan de inflatie. Dat laatste levert in 2014 nog eens tientallen miljoenen euro’s extra op; na 2014 loopt dat bedrag steeds verder op.

Accijnzen op alcoholhoudende dranken al jarenlang te laag
De accijnzen op alcoholhoudende dranken worden – in tegenstelling tot wat velen denken - niet jaarlijks aangepast aan de inflatie. Dat heeft ertoe geleid dat alcohol de afgelopen jaren feitelijk steeds goedkoper is geworden. STAP, GGZ Nederland, Jellinek en het Trimbos-instituut pleiten er dan ook voor om naast een eenmalige correctieverhoging van de accijnzen op bier en wijn, vanaf 2014 alle accijnzen op alcoholhoudende dranken te indexeren en daarmee steeds aan te passen aan de algemene prijsontwikkeling.

De opbrengst van de accijnzen op alcoholhoudende dranken in Nederland: kan toenemen van ruim 1 miljard (2010) naar ruim 1,4 miljard in 2014
De totale opbrengst van de accijnzen op alcoholhoudende dranken bedroeg in 2010 ruim 1 miljard euro (1.024 miljoen euro). De accijns op gedistilleerde drank is het hoogst (€ 5,26 per fles van een liter op een prijs van € 10,73) en leverde 330 miljoen euro op in 2010. De bieraccijns leverde in 2010 € 389 miljoen op (€ 0,10 per 0,3 l flesje van € 0,44) en de accijns op wijn en tussenproducten leverde in 2010 305 miljoen euro op (€ 0,53 per 0,75 l fles stille wijn van € 2,90). Als de bier- en wijnaccijnzen in 2013 met 50% omhoog gaan en alle accijnzen op alcoholhoudende dranken vervolgens worden geïndexeerd kunnen we in 2014 een opbrengst van zo’n 1,4 miljard euro verwachten.

Zware drinkers vormen belangrijke inkomsten bron voor overheid en drankindustrie
Het verhogen van de accijnzen op alcoholhoudende dranken en het indexeren van de accijns zal ook van invloed zijn op de alcoholconsumptie. Vooral de zware drinkers, waaronder een groot aantal jonge mannen, zullen deze prijsaanpassingen in hun portemonnee voelen. Als gevolg daarvan zal hun consumptie afnemen hetgeen positief is voor hun gezondheid en uiteindelijk ook positief voor de kosten van de gezondheidszorg.
Zware drinkers zorgen grofweg voor de helft van de inkomsten van de alcoholindustrie (Baumberg, 2009) en dragen daarmee van alle drinkers het meeste bij aan de accijnsinkomsten van de overheid. Matige drinkers dragen relatief weinig bij en ondervinden dan ook nauwelijks hinder van verhoging van de accijnzen op alcohol.
De verwachte afname van het alcoholgebruik van de zware drinkers als gevolg van de accijnsstijging zal negatief van invloed zijn op de uiteindelijke accijnsopbrengst. Het totale positieve effect blijft echter: meer belastinginkomsten en minder gezondheidskosten.

De prijselasticiteit van bier is -0,35 en van wijn -0,68. Op basis hiervan kan worden ingeschat dat een 50% accijnsverhoging voor bier en wijn leidt tot een daling van de bierconsumptie met 4% en van de wijnconsumptie met 7%. Deze dalingen betekenen een daling van ongeveer 5% van de totale alcoholconsumptie.

Pleidooi voor accijnsverhoging in lijn met advies Raad voor Volksgezondheid & Zorg
Eind vorig jaar heeft de Raad voor Volksgezondheid & Zorg een advies over Preventie van welvaartsziekten uitgebracht. Daaruit blijkt dat de Raad van mening is dat de organisatie van preventie van welvaartsziekten in geen verhouding staat tot de ziektelast. De Raad dringt dan ook aan op een grotere rol van de landelijke en lokale overheid. Eén van de maatregelen die wordt aanbevolen is een verhoging van de accijns op alcohol en tabak.

Nederlanders niet tegen accijnsverhoging
Uit een recente peiling (gehouden o.a. in het kader van de bezuinigingsplannen) van Maurice de Hond bleek onlangs dat Nederlanders over het algemeen tegen lastenverzwaring zijn. Minder moeite hebben ze met een verhoging van accijns op sigaretten en alcohol (ANP; 5 feb. 2012).

Verhoging van accijns in Nederland hoeft niet van invloed te zijn op ‘smokkel’
De grenseffecten van verhoging van de Nederlandse accijnzen zullen in de praktijk sterk mee vallen. Nederland behoort in de EU tot een middengroep wat betreft de hoogte van de accijnzen op alcoholhoudende dranken. Zowel voor bier als voor wijn zijn de accijnzen echter hoger dan die in België en Duitsland.
Toch bepaalt uiteindelijk de winkelprijs of het aantrekkelijk is om bier en wijn over de grens te gaan aanschaffen en de verschillen in de winkelprijzen zijn veel minder groot dan de accijnsverschillen. De grote diversiteit aan producten en de vele voorkomende prijsacties, met name voor bier, in supermarkten maken het voor de consument nauwelijks aantrekkelijk om regelmatig te gaan shoppen over de grens.

Bronnen:
-Centraal Bureau voor de Statistiek; 2011.
-The Brewers of Europe; Excise Duty Rates for Beer in Europe; 2012; Brussels
-data over http://www.cpb.nl/en/node/9118
-Baumberg, B. (2009). How will alcohol sales in the UK be affected if drinkers follow governmental guidelines? Alcohol and alcoholism, 44, 523-528.
-Raad voor Volksgezondheid & Zorg: Preventie van Welvaartsziekten; Den Haag, december 2011
-STAP; Fact sheet: Wat zijn effectieve prijsmaatregelen om alcoholproblematiek terug te dringen?; zie www.stap.nl (publicaties/factsheet); STAP

Voor meer informatie:
-Jellinek: Roel Kerssemakers: 020 5901330/ 06 53911567
-Trimbos-instituut: Marjan Heuving of Laila Zaghdoudi: 030 297 11 38/ 06 51395629 of via tel. 030 29711 07/ 06 53454002, voorlichters.
-GGZ Nederland: Jack Dane: Senior beleidsadviseur afdeling Kwaliteit en Verantwoording; 033 4608959
-Nederlands Instituut voor Alcoholbeleid STAP: Wim van Dalen, directeur: 030 6565041 / 06 53295544

Persberichten

• Jongeren zien veel alcoholreclame op straat (10 apr 2024)
• Nog meer verkooppunten voor alcohol? (11 dec 2023)
• Doorbraak in Europese alcoholwetgeving (22 mei 2023)
• VVD probeert wetsvoorstel over verruiming alcoholverkoop (blurring) er snel door te drukken (18 apr 2023)
• Bezoek aan de supermarkt en alcoholreclame in de media: bron van stress voor veel (ex-)alcoholverslaafden (27 mrt 2023)
• De naam ‘Scotch Investments’ op shirt van spelers hockeyclub Den Bosch is geen alcoholreclame, maar 'Scotch Whisky International' wel? (19 dec 2022)
• NVDI en STAP: huidige samenstelling Alcoholtafel van het Nationaal Preventieakkoord leidt niet tot gewenste resultaat (5 okt 2022)
• Nieuwe publicatie over de lobby-strategieën van de alcoholindustrie (26 sep 2022)
• Reclame Code Commissie: Heineken promoot overmatig alcoholgebruik (12 jul 2022)
• Toename binge drinken onder minderjarige jongeren (15 mrt 2022)
• STAP verbijsterd over regeringsplannen blurring (15 dec 2021)
• Accijns op alcohol al 6 jaar niet aangepast aan inflatie (15 sep 2021)
• WHO: burgers hebben recht op eerlijke informatie over alcohol en kanker (27 mei 2021)
• Alcoholgebruik belangrijke risicofactor voor sterfte (10 nov 2020)
• Reclame voor goedkope alcohol vanwege corona onverantwoord (23 apr 2020)
• Veel media-aandacht voor de gezondheidsrisico’s van alcohol in Nederland; alcoholproducenten lijken nerveus te worden (23 jan 2020)
• Alcoholgebruik in Nederland de afgelopen 5 jaar stabiel (19 nov 2019)
• Oproep aan onze Olympische sporters: ga niet akkoord met nieuwe deal van NOC*NSF met Heineken (14 okt 2019)
• Oproep aan gemeenten om jongeren in te zetten bij toezicht op alcoholleeftijdsgrens (16 sep 2019)
• WHO-Europa: veel sterfgevallen door alcohol, vooral onder jongeren en jongvolwassenen (4 sep 2019)
• Lidstaten WHO weinig succesvol in beperken alcoholproblematiek (1 jul 2019)
• Stuntprijzen voor alcohol vragen om ingrijpen overheid; zelfregulering faalt (18 apr 2019)
• De WHO rapporteert over het alcoholgebruik in Nederland: groeiende kloof tussen drinkers en niet-drinkers (24 sep 2018)
• Kinderprogramma Het Klokhuis haalt programma over alcohol van internet na klacht STAP (18 sep 2018)
• Alcohol nog steeds gemakkelijk verkrijgbaar voor jongeren onder de 18 jaar (23 jul 2018)
• Kunnen kinderen en jongeren de verleiding van een alcoholijsje weerstaan? (16 mei 2018)
• Daling alcoholconsumptie in Nederland gestopt (14 mei 2018)
• Heineken maakt slim gebruik van zwakte van reclamecode (1 mei 2018)
• KNVB gaat verbod op bier drinken op tribunes betaald voetbal schrappen (9 apr 2018)
• Ook licht alcoholgebruik verhoogt het risico op borstkanker (31 jan 2018)
• Reclame Code Commissie: Wijnvoordeel.nl op sportshirt mag niet (30 jan 2018)
• Gezondheidsorganisaties bezorgd over mogelijke verruiming Drank- en Horecawet (18 sep 2017)
• Nederlandse gezondheidsorganisaties willen effectiever alcoholbeleid (29 aug 2017)
• Rotterdam negeert standpunt Tweede Kamer inzake blurring (11 apr 2017)
• VVD wil alle remmen losgooien bij alcoholverkoop (10 mrt 2017)
• Nederlandse gemeenten krijgen brief van staatssecretaris Van Rijn over blurring (27 feb 2017)
• Reclame-actie Albert Heijn voor bier aangeklaagd (30 jan 2017)
• Wetenschappers luiden noodklok over de invloed van alcoholreclame op jongeren (10 jan 2017)
• Nederland moet kans grijpen om Europese wetgeving over alcoholreclame aan te scherpen (2 dec 2016)
• Gezondheidsorganisaties lanceren Alcoholmanifest (1 nov 2016)
• Duurdere drank spaart levens (21 okt 2016)
• Biertje bij kapper is en blijft strafbaar (14 jul 2016)
• Gemeente Hengelo te scheutig met ontheffing voor wijnproeverijen (20 apr 2016)
• Alcoholbranche zaait twijfel over alcoholrichtlijn Gezondheidsraad (21 mrt 2016)
• Aantal ziekenhuisopnames van jongeren vanwege alcoholgebruik in 2015 opnieuw toegenomen (8 mrt 2016)
• Anoniem onlineprogramma voor stoppen alcoholgebruik tijdens zwangerschap blijkt effectief (29 feb 2016)
• Inzet mystery-shoppers bij gemeentelijk handhaving alcoholleeftijd: ei van Columbus? (1 feb 2016)
• Van Rijn (VWS) geeft VNG flinke tik op de vingers (19 jan 2016)
• De slappe knieën van alcoholverkopers (15 dec 2015)
• Horeca in Nederland: open tot in de kleine uurtjes (10 sep 2015)
• Bier promoten als ‘kraanwater’ mag van Reclame Code Commissie (31 aug 2015)
• Ook ‘verantwoord’ alcoholgebruik vergroot risico op kanker (4 jun 2015)
• Meer jongeren in ziekenhuis na te veel drank (16 feb 2015)
• Nuchter door de feestdagen met ‘Negen Maanden Niet’ (23 dec 2014)
• Meeste gemeenten houden toezicht op alcoholverstrekking, maar beboeten nauwelijks (26 sep 2014)
• Kennis over relatie alcohol en kanker bereikt burger onvoldoende (26 aug 2014)
• Daling aantal alcoholvergiftigingen bij jongeren stagneert (27 mei 2014)
• Binge drinken verstoort vermogen tot concentreren en geheugen (18 mrt 2014)
• Alcohol verdwijnt op schoolfeesten (10 feb 2014)
• CBL interpreteert Drank- en Horecawet onjuist (9 jan 2014)
• Nederland scoort in Europa slecht met naleving van alcoholleeftijd (18 okt 2013)
• Gemeenten hebben zware dobber aan nieuwe toezichtrol Drank- en Horecawet (11 jul 2013)
• Aantal kinderen met alcoholvergiftiging licht gedaald (21 jun 2013)
• Alcoholindustrie onderschat het bereik van alcoholreclame onder jongeren (22 apr 2013)
• Hartstichting en STAP willen strengere controles aan de grens (12 apr 2013)
• Wettelijke leeftijdsgrens alcoholverkoop definitief naar 18 jaar (1 mrt 2013)
• Vooral in Nederland ruime keus in sterke bieren (21 dec 2012)
• Alcoholadvies voor zwangere vrouwen in Nederland niet eenduidig; zorgverleners in gesprek over nulnorm (5 dec 2012)
• Grote belangstelling gemeenten voor nieuwe mogelijkheden alcoholbeleid (29 okt 2012)
• Gemiddelde alcoholconsumptie Europeaan kan kanker veroorzaken (19 okt 2012)
• Koninklijke Horeca Nederland (KHN) vreest invoering leeftijdsgrens van 18 jaar bij alcoholverstrekking (15 okt 2012)
• Optimale naleving leeftijdsgrenzen alcoholverkoop in de supermarkt en slijterij haalbaar (19 sep 2012)
• Nieuwe Drank- en Horecawet wekt veel interesse bij gemeenten (14 sep 2012)
• Nederlanders weten te weinig van schadelijke effecten van alcohol (30 mei 2012)
• Europees onderzoek: jongeren vaak blootgesteld aan alcoholreclame (27 apr 2012)
• Aantal kinderen met alcoholvergiftiging in 2011 opnieuw gestegen (25 apr 2012)
• Kinderen onder de 16 vaak betrokken bij alcoholdelicten (19 mrt 2012)
• Accijnsverhoging op alcohol: mes snijdt aan twee kanten (15 mrt 2012)
• Aantal alcoholreclamespotjes na 9 uur ’s avonds verdrievoudigd (27 dec 2011)
• Kinderen komen moeiteloos aan alcohol tijdens evenementen (12 nov 2011)
• Voortgezet onderwijs kiest vaker voor alcoholvrij schoolfeest (27 sep 2011)
• STAP vraagt Eerste Kamer om snelle behandeling drankwet (12 sep 2011)
• Alcohol op gezinscampings verkrijgbaar voor 15 jarigen (8 jul 2011)
• Nederland krijgt nieuwe Drank- en Horecawet (30 jun 2011)
• Prijsacties voor bier in supermarkt schadelijk voor volksgezondheid (7 jun 2011)
• Nog geen eind aan toename aantal jongeren met alcoholvergiftiging (31 mei 2011)
• STAP: Oplossing voor zogenaamde agressie bij de kassa's van Albert Heijn ligt voor het grijpen (20 apr 2011)
• Aantal alcoholintoxicaties bij jongeren in Nederland blijft stijgen (10 nov 2010)
• Alcoholreclame in de bioscoop bereikt veel kinderen (19 jul 2010)
• Nieuwe Kamer kan nieuw alcoholbeleid op gang helpen (18 jun 2010)
• Persbericht: WHO kiest voor wereldwijde aanpak alcoholproblematiek (21 mei 2010)
• Persbericht: Aantal jongeren met alcoholvergiftiging opnieuw gestegen (21 apr 2010)
• Nieuwe Drank- en Horecawet beloont actieve gemeenten (6 apr 2010)
• Persbericht STAP: Nieuwe Drank- en Horecawet moet er snel komen (4 mrt 2010)
• Kwart van de cafés lokt klanten met prijsacties voor alcohol (28 okt 2009)
• Uiterste toegang tot 24 uur: vermindering alcoholgebruik en uitgaansgeweld (15 okt 2009)
• Drankwebsites gemakkelijk toegankelijk voor kinderen (6 okt 2009)
• Kabinet maakt burgemeester tot spil van het Nederlandse alcoholbeleid (1 okt 2009)
• Bierbrouwers bereiken ruim één miljoen jongeren via sportsponsoring (26 sep 2009)
• Steeds meer schoolfeesten alcoholvrij (14 mei 2009)
• Aantal alcoholcoma’s bij kinderen toegenomen (16 apr 2009)
• Bert Middel nieuwe voorzitter van STAP (12 feb 2009)
• Bierpromotie tijdens EK voetbal slaat aan bij jongeren onder de 16 (4 feb 2009)
• Doorschenken aan dronken klanten in de horeca komt veelvuldig voor (22 dec 2008)
• Alcoholmerken stevig ingeprent bij jongeren onder de 16 (23 okt 2008)
• Alcohol en energiedrank: een riskante mix (31 jul 2008)
• Meer klachten over alcoholreclame in 2007 (27 jun 2008)
• Minder drinkers onder 12-14 jarigen (12 jun 2008)
• Alcoholreclame op tv bereikt veel minderjarigen (20 mei 2008)
• Aanbod supermarkt stimuleert alcoholmisbruik (9 mei 2008)
• Europese gezondheidsorganisaties bundelen kennis alcoholreclame (15 apr 2008)
• 18 jaar grens voor alcohol komt dichterbij (11 apr 2008)
• Alcohol boosdoener bij vernielingen (27 mrt 2008)
• Alcoholproducenten kiezen voor mond-tot-mond reclame (20 feb 2008)
• Vroeg stappen wapen tegen indrinken (15 jan 2008)
• Aanpak alcoholproblematiek opnieuw op de lange baan (19 dec 2007)
• Groeiend draagvlak voor landelijke grens van 18 jaar bij verkoop van alcohol (7 dec 2007)
• Alcoholintoxicatie bij kinderen onderzocht (26 nov 2007)
• Kabinet schuift verantwoordelijkheid alcoholbeleid naar gemeenten (21 nov 2007)
• Alcoholreclame op tv leidt direct tot meer alcoholgebruik (13 nov 2007)
• Verkopers van alcohol houden zich nog steeds niet aan de wet (7 nov 2007)
• Reclame Code Commissie vaak machteloos bij oordeel over alcoholreclame (31 okt 2007)
• Alcoholvrije scholen in opkomst (4 okt 2007)
• Regulering alcoholreclame in Europa niet beschermend voor jongeren (26 sep 2007)
• Accijnsverhoging alcohol gemiste kans (18 sep 2007)
• Groot aantal jonge alcoholslachtoffers in Zuidoost-Brabant (30 aug 2007)
• Alcohol nauwelijks besproken tijdens zwangerschap (23 aug 2007)
• STAP vraagt Bavaria te stoppen met ‘angst-commercial’ (27 jun 2007)
• TNO-Advies ‘Glaasje meer per dag’ onverantwoord (19 jun 2007)
• Nieuwe alcohol shots aantrekkelijk voor jongeren (6 jun 2007)
• Brede aanpak alcohol werkt voor veiligheid en gezondheid (8 mei 2007)
• Jongeren vinden alcoholincidenten `cool` (2 apr 2007)
• Happy hours en andere prijsacties in 1 op de 3 cafés (22 mrt 2007)
• Europeanen vóór waarschuwingslabels op drank (15 mrt 2007)
• Lagere accijns op alcohol leidt tot meer doden (20 feb 2007)
• Voorstel beperking alcoholreclame effectief (6 feb 2007)
• Jongeren gevoelig voor alcoholreclame (16 jan 2007)
• Alcoholvergunning noodzakelijk voor supermarkten (12 dec 2006)
• Bavaria mag niet meer op raceauto adverteren (6 dec 2006)
• Bacardi en STAP zien af van kort geding (20 nov 2006)
• Nieuwe visie op gemeentelijke aanpak drankketen (2 nov 2006)
• Nieuw boek alcoholbeleid moet overheden op weg helpen (9 okt 2006)
• Partijprogramma’s getoetst op beste aanpak alcoholproblematiek (21 sep 2006)
• Vooral meisjes gevoelig voor alcoholgebruik in soaps (6 sep 2006)
• Legitimatie tot je 25e bij alcoholaankoop (26 jul 2006)
• Hogere drempel voor alcoholgebruik noodzakelijk (28 jun 2006)
• Nederlands alcoholbeleid ter discussie (29 mei 2006)
• Meer nadruk op handhaving alcoholwetgeving (18 mei 2006)
• Alcoholindustrie lanceert dubieuze slogan (29 mrt 2006)
• 8200 handtekeningen voor Hoogervorst tegen verkoop mixdranken (8 mrt 2006)
• Leeftijdsgrenzen bij alcoholverkoop massaal genegeerd (3 mrt 2006)
• Meerderheid Nederlanders wil breezers uit de supermarkt (10 feb 2006)
• Gemeenten onvoldoende gevoelig voor drinkgedrag stappers (20 jan 2006)
• STAP blij met voorstel verhoging leeftijdsgrens alcoholverkoop (19 jan 2006)
• WHO: verminder verkooppunten voor alcohol en verhoog accijns (27 sep 2005)
• Nieuwe code alcoholreclame voegt weinig toe (17 mei 2005)
• STAP teleurgesteld over afspraken minister en alcoholbranche (12 apr 2005)
• STAP vraagt supermarkten te stoppen met prijsacties voor bier (29 mrt 2005)
• Tv-reclame zet jongeren aan tot alcoholgebruik (22 dec 2004)
• Kennis over alcohol en kanker beïnvloedt drinkgedrag (11 apr 2004)